Món đặc sản Cua huỳnh đế là món quý giá bậc nhất ở hòn đảo Phú Quý, tỉnh Bình Thuận. Theo kinh nghiệm của ngư dân, sở dĩ vùng biển Phú Quý có nhiều loài cua huỳnh đế là vì đáy cát vàng và nguồn nước sạch, trong xanh là môi trường sống thích hợp của chúng.
So với các loài cua khác, cua huỳnh đế khá khôn ngoan biết cách ngụy trang rất tinh tế. Với hình dạng đặc biệt, bộ mai nhiều râu, lưng đầy gai nhỏ, càng và que ngắn, cua huỳnh đế dễ dàng ẩn mình hòa vào các rạn san hô để săn mồi và tránh kẻ thù khi thấy động. Vì vậy, việc bắt được cua huỳnh đế đối với các ngư dân lành nghề có thể nói là khá kỳ công, nó đòi hỏi sự khéo léo, kinh nghiệm và độ kiên trì rất cao. Để bắt được loài cua vua này, ngư dân đánh bắt bằng lưới, lặn hay dùng một dụng cụ gọi là rập. Rập để bẫy cua huỳnh đế có hình dạng như chiếc nón, được gắn mồi tươi ở chính giữa. Mỗi thuyền ra khơi thường trang bị khá nhiều cái rập, khi thả mỗi cái cách nhau chừng 5m. Cua rúc vào đó ăn mồi và sập bẫy trong các rập.
Cua huỳnh đế có lông nhiều ở cổ và đuôi. Tương truyền rằng, khi vua Gia Long có một cuộc dạo quanh tất cả các hòn đảo của miền Trung, lúc ghé lại Hòn Tranh (một hòn đảo nhỏ sát đảo Phú Quý), vị vua này đã được ngư dân dâng lên thứ sản vật lạ. Càng ăn vua càng khỏe mạnh. Từ đó, ngư dân trên đảo Phú Quý đã đặt tên thứ cua biển này là cua huỳnh đế (còn có tên khác là hoàng đế). Sau này ngư dân thường dùng cua huỳnh đế như một biểu tượng của sự may mắn.
Mùa này, tàu thuyền ngư dân đánh bắt từ biển khơi trở về vào cuối ngày. Nhìn những chú cua to như bàn tay bò lổm ngổm, ngoe ngoe chiếc càng thật hấp dẫn. Để cua đảm bảo chất lượng chắc, thơm ngọt và có gạch hồng thì đòi hỏi ngư dân phải biết cách giữ cua còn sống.
Thịt cua huỳnh đế thơm ngon, bổ dưỡng vào loại “quán quân”. Vì thế, ngày xưa nó là loại cua thường chễm chệ trên mâm vàng của thiên tử. Cua huỳnh đế chế biến các món như rang me, rang muối, nướng, luộc lấy thịt phi hành, gia vị rồi nấu cháo… Với mùi thơm đặc trưng, cháo cua huỳnh đế có thể tăng cường sinh lực cho đàn ông, bồi bổ cơ thể cho phụ nữ, nhất là những phụ nữ đang nuôi con nhỏ.
Cua huỳnh đế thịt rất chắc và độ đạm cực cao, có thể chế biến nhiều món ăn. Nhưng sản phẩm đặc biệt nhất của loại hải sản này là lấy thịt nấu cháo. Người ta gỡ cua ra lấy gạch ở mai và thịt bỏ vào nồi cháo khi đã nhuyễn. Nồi cháo cua huỳnh đế sẽ ngọt và thơm tuyệt. Do có rất nhiều chất đạm nên những người bị bệnh “gút” thường được ngư dân khuyên không nên ăn vì nó có thể làm bệnh tái phát. Khi khách từ phương xa đến mà được ngư dân trên đảo biếu cua huỳnh đế thì đó là khách quý.
Có lẽ món hấp, xé chấm ăn với muối tiêu ớt chim mới làm cho người ăn tận hưởng hết chất ngọt ngào của thịt cua huỳnh đế. Vừa tách mai cua, bạn đã bị quyến rũ bởi gạch cua béo bùi, thơm lừng. Từng thớ thịt cua săn chắc, ngọt – dai – thơm với rất nhiều đạm, trắng muốt nhô lên khiến vị giác của bạn “đòi” nếm ngay lập tức…
Do tình trạng khai thác bừa bãi nên sản vật này ngày càng khan hiếm. Mỗi ký cua huỳnh đế tại đảo Phú Quý hiện có giá từ 700.000 – 800.000 đồng/kg và được các chủ nậu hải sản bao tiêu không giới hạn số lượng. Đến đảo Phú Quý mà không được ăn thứ hải sản quý giá này quả là một thiệt thòi lớn.
Cua huỳnh đế – vua của các loại cua. Nếu bạn đã một lần được ăn cua huỳnh đế thì ắt hẳn sẽ mong được ăn lại nhiều lần nữa… Du khách đến đảo Phú Quý, Bình Thuận đừng bỏ qua món cua “vua” độc đáo này.
